In deze aflevering van FEM/ME gaat Myrna het gesprek aan met partijleider Sylvana Simons over feminisme, genderidentiteit en moeder zijn. Deze veelbesproken vrouw heeft afgelopen jaar met haar partij BIJ1 één zetel weten te veroveren in de gemeenteraad van Amsterdam.
Als ik plaatsneem aan het laatste lege tafeltje in het café van het Amsterdams stadhuis moet ik nog even wachten. Snel neem ik mijn notities door en google voor de zekerheid nog een laatste keer ‘Sylvana Simons.’ Koppen over de partij BIJ1 komen voorbij, net als interviews over de documentaire die afgelopen jaar over haar verscheen: Sylvana, Demon of Diva.
Sylvana
Een film over een politicus met een duidelijke visie, iemand die strijdt voor vrijheid met alle gevolgen van dien. Ik stop mijn telefoon weer weg en kijk om mij heen in het overvolle café. Ineens verschijnt in mijn ooghoeken een vrouw met een grote bos krullen. Daar zul je haar hebben: Sylvana. Als ik op haar afloop ziet ze me ook.
“Jij bent Myrna zeker?” Ze geeft me een brede glimlach. Haar nonchalante en toch energieke houding werkt aanstekelijk. Ik merk dat mijn spanningen wegebben. We lopen terug naar het kleine tafeltje en eenmaal gesetteld brand ik los. Het luidde geroezemoes van de mensen om me heen verdwijnt langzaam op de achtergrond wanneer ik mijn eerste vraag stel: wat betekent feminisme voor jou?
Feminisme
“Wat we verstaan onder feminisme is fluctuerend en tijdsgebonden. Ik ben mij heel erg bewust van de daden die alle krachtige vrouwen voor ons gedaan hebben. Onze normen en waarden over dit onderwerp zijn natuurlijk een reactie op de feministische golf van de jaren zestig en zeventig.”
Sylvana’s duidelijke, maar rustige stem zuigen me meteen in haar verhaal. Haar antwoorden zijn kraakhelder en efficiënt, alsof ze hier al duizenden keren over na heeft gedacht. “Zaken die toen speelden waren anders dan nu. Toen was het niet normaal dat je als vrouw een carrière had. Nu wel. In onze periode gaat feminisme ook over mannelijkheid en genderidentiteit bijvoorbeeld.”
Maatschappelijke concepten
Dat is inderdaad waar. Misschien bestaan er daarom wel zoveel verschillende meningen over dit onderwerp, feminisme. De een denkt aan behaarde vrouwen in tuinbroeken, de ander alleen aan gelijke rechten tussen man en vrouw. Maar wat genderidentiteit is, dat weet ik niet en kijk mijn gesprekspartner vragend aan.
“We hebben allemaal onze eigen intrinsieke genderidentiteit versus onze maatschappelijke gecreëerde concepten over mannelijkheid en vrouwelijkheid”, antwoordt Sylvana rustig. “Dat laatste gaat over verwachtingspatronen en hoe we ons kleden bijvoorbeeld. Wat dit voor mij betekent is dat er onder die maatschappelijke lagen altijd een biologische vrouwelijkheid zit. Ik voel mij wel echt een vrouw, for whatever that means.”
Vrouw for whatever that means
Vrouw zijn for whatever that means? Dat is waar ik achter wil komen. Wat is dat? Ze lacht even. “Voor mij betekent het kinderen dragen, kinderen baren bijvoorbeeld. Ik heb het geluk gehad dat ik kinderen kon krijgen.”
“Toen ik mijn kinderen aan het baren was voelde ik mij goddelijk. Ondanks de pijn. Dat is voor mij mijn intrinsieke vrouwelijkheid. Die maatschappelijke laag over mannelijkheid en vrouwelijkheid verandert continue. Maar onder die laag, daar zit je echte identiteit.”
Suriname
Sylvana is geboren in Paramaribo. Als ik haar vraag om meer te vertellen over die cultuur en haar familie zie ik een trotse blik in haar ogen verschijnen. Ze steekt van wal over de vrouwen in Suriname en haar grote voorbeeld, haar moeder. “Surinaamse vrouwen hebben de vrijheid in hun lijf, het verkeerde lichaam bestaat niet, je bent niet te dik of te dun”, vertelt ze.
Misschien is dat iets wat we van Surinaamse vrouwen kunnen leren. En over familie gesproken, dat Sylvana’s moeder een grote invloed heeft gehad komt duidelijk naar voren op de manier waarop ze over haar praat. “Mijn moeder is mijn rolmodel. Ze heeft mij geleerd krachtig te zijn, zelfstandig. Van haar leerde ik de vanzelfsprekendheid dat alles mogelijk is.”
“Maar zij hecht bijvoorbeeld andere waardes aan vrouwelijkheid dan ik. Op mijn dertiende mocht ik voor het eerst zelf naar de kapper. Het werd een kale kop. Mijn moeder barstte in tranen uit. Het haar is het sieraad van een vrouw zei ze. Een vrouw heeft lang haar. Voor mijn moeder een uiting van haar vrouwelijkheid. Voor mij totaal geen wezenlijk onderdeel van het ‘vrouw’ zijn. Iedereen heeft andere waarden. De belangrijkste waarde is waar jij je het beste bij voelt.”
Schaamte
Als er iets is wat Sylvana niet meer accepteert dan is het wel de ontkenning van vrouwelijkheid. Wij vrouwen schamen ons bijvoorbeeld voor het feit dat we elke maand ongesteld zijn en op een gegeven moment te maken krijgen met de overgang.
Ja, vrouwen hebben een baarmoeder. Ik ben blij met die van mij, maar ik blijf het ongemakkelijk vinden om door de schoolgangen met mijn pakje tampons naar de wc te lopen, dat geef ik eerlijk toe. Hoofdschuddend kijkt ze mij aan.
Menstruatie en maandverband
“Dat moet je niet doen. Ik ontken nergens mijn vrouwelijkheid. Nooit. Dat hebben we veel te lang wel gedaan. Dan nemen we de mannelijke normen aan. Ik doe dat niet meer. Het is iemand anders z’n ongemak als die persoon niet weet hoe die met jouw menstruatie om moet gaan.”
Haar tempo van spreken versnelt en Sylvana leunt steeds meer naar mij toe. Haar indringende blik geeft haar woorden kracht bij. Dit zijn woorden die op haar hart liggen. “Zelfs in de reclames over maandverband of tampons wordt er geroepen dat je alles kunt doen ondanks je menstruatie.”
“Waarom zou ik alles willen doen dan? Er zijn dagen dat ik in mijn bed wil liggen. Die pijn voelen en geen pillen slikken. Ik wil het niet negeren, want het is er en het hoort erbij. Ik zeg niet dat we een week lang gehandicapt zijn, maar het is wel aan ons om aan te geven wat je voelt. Het mag gehoord worden.”
Moed
Het mag gehoord worden, maar misschien moet er ook beter naar geluisterd worden. Er heerst nog een taboe op deze onderwerpen. Moeten we als vrouwen niet eens een keer die schaamte uitzetten? Ik ben benieuwd wat Sylvana nog meer van vrouwen zou willen zien. “Moed”, zegt ze zonder enige aarzeling.
Het frame waar vrouwelijkheid in gevallen is, moet worden doorbroken. Om dit te kunnen doorbreken, is moed nodig legt de politica me uit. Dan kun je niet bescheiden blijven. “Sisterhood is een beladen woord, maar wel belangrijk. Laten we elkaar supporten. Heb de moed om te zeggen, ik doe het anders, ik doe het op mijn manier. Dat is iets wat ik mooi vind en wat het verschil maakt.”
Disrupt the system
Sylvana vindt dat we het hele systeem om zeep moeten helpen zodat we het opnieuw kunnen opbouwen. Met z’n allen, een beter systeem, waarin iedereen gelijk is, maar dan ook écht gelijk. En dat betekent ook af en toe een grote bek hebben, je niet meer schamen voor je vrouwelijkheid.
Ik bedank mijn gesprekspartner. Met haar kenmerkend hartelijke glimlach die ze me ook al tijdens onze ontmoeting had gegeven, neemt ze afscheid: relaxt en zelfverzekerd. Vol energie klap ik mijn laptop open. Zoveel te vertellen, ik weet niet waar ik moet beginnen, maar wel waarmee ik ga eindigen. Een oproep aan alle vrouwen: verstop potdikke die tampon niet meer in je mouw!
