Hij is de man die niet schroomt om zijn twijfels op tafel te leggen. Het is de kunstenaar die als geen ander in zijn genre zijn werk als spreekbuis gebruikt. Hij snijdt onderwerpen aan die anderen liever links laten liggen. Muziek is zijn wapen en zelfspot is zijn schild. Zijn single ‘Zo doe je dat’ veroorzaakte de nodige reuring in Nederland en België. Maar kwam zijn boodschap daadwerkelijk over in Hilversum? Na zijn show in Simplon sprak ik met Roy Reymound, beter bekend als Fresku.
Brutaal
Brutaal, dat is de betekenis van fresku in het Papiaments. Maar echt brutaal is Roy Reymound niet. Direct, dat eerder. In een rode stoel rust hij in de backstage van Simplon uit van een uitverkochte show. De adrenaline van het optreden lijkt langzaam uit te werken en aan zijn blik te zien begint de vermoeidheid toe te slaan. Toch neemt hij rustig de tijd om mij te woord te staan. Eventjes dan, want als het kan, gaat hij straks de zaal nog in.
Ik verspil geen tijd en lanceer de ene vraag na de andere. Roy knikt rustig vanuit zijn stoel. Hij houdt de ruimte nauwlettend in de gaten. Wanneer er mensen in de backstage komen die er niet horen te zijn, is een beleefde doch aandringende opmerking genoeg om ze te doen verdwijnen. “Het is beter voor mijn stem als het wat rustiger is hier. Anders moet ik gaan schreeuwen.” En hij heeft gelijk. Zijn lage stem klinkt al een beetje hees.
“Focus is iets mentaals, dus scherp zijn moet ook mentaal zijn en niet fysiek.”
Focus
Groningen doet hem denken aan Eindhoven, vertelt hij in antwoord op mijn openingsvraag. Een groot, gezellig dorp. “Iedereen kent elkaar.” Hij komt hier graag. Al was het een tijdje geleden sinds zijn laatste bezoek in 2012. Of hij na ruim zeven jaar en drie albums nog de kriebels krijgt voor hij het podium opgaat? Roy kijkt ernstig. “Naja, het zijn niet echt kriebels. Meer een soort focus. De ene keer pakt het goed uit en zit ik in de goede flow. De andere keer zit ik er soms iets te scherp op.”
Ben je dan te veel eisend voor jezelf? “Misschien. Het punt is dat focus gecombineerd moet gaan met rust. Als er geen rust is dan ga je schreeuwen om het schreeuwen en gaat je stem er onder lijden. Focus is iets mentaals, dus scherp zijn moet ook mentaal zijn en niet fysiek.”
Routines
Om die rust te vinden en in de ‘Fresku-modus’ te komen, heeft hij zo zijn routines uitgewerkt. “Daar liggen mijn slippers.” Hij wijst naar een hoekje van de kamer. “ Ik wil graag in relaxte kleren aankomen voor mijn show. In de backstage lekker chillen, theetje drinken met de jongens. Gewoon in mijn eigen wereldje zitten voordat ik het podium op ga. Alsof ik thuis ben, zeg maar. Ik probeer zoveel mogelijk rust in mijn hoofd te hebben.”
Vicieuze cirkel
Zo is het niet altijd geweest, vertelt hij me. “Nee, vroeger wilde ik weten hoeveel mensen er in de zaal zijn. Als ik dan hoorde dat het uitverkocht was, werd ik heel zenuwachtig.” Korte pauze. Roy begint met zijn vuist in zijn hand te slaan en kijkt enigszins gespannen, terwijl hij vervolgt: “Van mezelf ben ik al erg nerveus, daar word ik onzeker van. Onzekerheid maakt je perfectionistisch. Perfectionisme wakkert faalangst aan en dat maakt je weer onzeker. Snap je? Het gaat een beetje in een cirkeltje in mijn hoofd. Daarom is het nu zo dat ik tot mijn opkomst hier in de backstage zit met de boys. Zo bewaar ik mijn rust en mijn stem.”
Wat gaat er dan door je heen, op momenten dat je zo nerveus bent? “Ik kan echt van alles overanalyseren en dat kan heel uitputtend zijn. Als ik bijvoorbeeld een tv-presentatie heb, dan moet ik per se weten wie daar zit. Wat zijn vragen die gesteld kunnen worden, wat kan er fout gaan? Soms heb ik slapeloze nachten, omdat ik visualiseer hoe iets gaat. Met gevolg dat je helemaal uitgeput raakt. Ik voer bijvoorbeeld een discussie met iemand in mijn hoofd die waarschijnlijk nooit plaats gaat vinden.” Hij kijkt me rustig aan en zucht met een lachje.
“Soms heb ik slapeloze nachten, omdat ik visualiseer hoe iets gaat.”
Vloek of een zegen?
In een interview met de Belgische televisie had ik hem horen vertellen dat hij het gevoel kreeg dat Fresku hem soms aan het opvreten was. Wanneer was de eerste keer dat je daar bewust van werd? “Ik treed soms zolang op dat ik thuis kom en merk dat de wereld verder is gegaan zonder mij. Vooral ten tijde van Maskarade deed ik zoveel optredens dat de kern van mijn vaste vriendengroep niet overal mee naartoe kon gaan.” Hij haalt een hand over zijn gezicht.
“Op een gegeven moment was de tour voorbij, maar voor ik het wist, moesten we door naar Noorderslag. Een tweede tour kwam daaruit voort. Dus dan kom je na twee jaar optreden terug in de ‘echte wereld’ om het zomaar te zeggen. Iedereen blijkt verder te zijn gegaan met zijn leven, wat ook logisch is. Je kunt dan ineens niet bijkletsen onder een kopje koffie. Daar is te veel voor gebeurd. Ik had bijna het gevoel dat mensen mij weer moesten leren kennen en ik hen. Toen dacht ik echt van: wie ben ik?”
Best of both worlds
Het combineren van zijn twee werelden heeft hij moeten leren. Of dat moeilijk is geweest? “Ja. Natuurlijk is het moeilijk om het artiestenleven te combineren met het “echte” leven. Het geval is wel dat beide werelden mijn leven zijn. In plaats van ze gescheiden te houden, probeer ik ze nu meer bij elkaar te brengen. Dat gebeurt op dagen dat ik mijn dochtertje heb, bijvoorbeeld. Overdag moet ik werken en is ze met mijn vriendin Lieke. ‘s Avonds kom ik thuis in het hotel en gaan we wat leuks doen. Zo verwelkom ik ook mijn vrienden, familie, noem het maar mijn ‘echte’ leven in mijn artiestenwereld. Dat heb ik echt wel moeten leren, ja.”
“Ik heb moeten leren om mijn artiestenleven en ‘echte’ leven samen te brengen.”
‘Nooit meer Terug’
Zijn nieuwe album ‘Nooit meer Terug’ lijkt op een statement. Roy heeft zijn roeping gevonden na een duistere tijd. Een tijd waarin hij zelfs heeft getwijfeld of hij wel door wilde met hiphop en rappen. Het is een groeiperiode geweest. Ik vraag hem of iedereen zo’n soort periode moet doorstaan om zichzelf te leren kennen.“Weet je, ik ben een spiritueel mens. Ik geloof niet dat je heel berekenend kunt zeggen dat als je het Fresku-stappenplan volgt je hetzelfde resultaat behaalt. Ik geloof heel erg in de stelling dat het universum zich buigt naar hetgeen je gelooft. Op het moment dat ik negatief was, oogstte ik negativiteit. Toen ik daaruit probeerde te stappen en alles positiever benaderde, kreeg ik ook meer goede energie terug.”
3FM
Mijn nieuwsgierigheid is groot en de tijd dringt. Met nog een paar brandende vragen op mijn lijstje torpedeer ik Roy met het onderwerp dat hij met zijn single ‘Zo doe je dat’ aansnijdt.
Je geeft heel erg af op Hilversum. Vind je echter niet dat de radio een verouderd medium is? Met lichte ergernis in zijn stem: “Daar gaat het helemaal niet om. Ten eerste gaat het niet eens om mij als rapper, of dat ik op de radio wil komen. Ik maak geen radiovriendelijke muziek, noch wil ik dat maken. Ten tweede is het breder dan alleen 3FM en veel meer een media ding. Ten derde geef ik af op alle instituten die ons iets leren.”
Waarom op alle instituten die ons wat leren? “Omdat ik geloof dat je vanuit de schoolbanken al een eenzijdige kant van de maatschappij leert. Dat zet zich voort als je naar de radio luistert, wanneer je naar de telvisie kijkt. Ik kan de zwarte gezichten van tv op een halve hand tellen.” Stilte gevolgd door een lachje. “Er valt natuurlijk ook iets voor te zeggen dat meer gekleurde mensen de journalistiek in moeten gaan, in plaats van rapper worden. Zo kritisch ben ik dan ook wel weer. Wat ik probeer te zeggen, is dat het niet goed is voor een land om alles vanuit blank perspectief te leren. Niet alleen voor de minderheden, maar ook voor de autochtone bevolking.”
“Ik kan de zwarte gezichten van tv op een halve hand tellen.”
Discriminatie?
Roy legt uit dat je als blanke leert dat het je recht is om Nederlander te zijn, omdat je blank bent. Hij ziet het onbegrip op mijn gezicht en vervolgt met een voorbeeld. “Mijn moeder is van Joods, Duitserafkomst. Ze is wel blank. Door haar huidskleur echter, wordt zij niet dagelijks gevraagd waar ze vandaan komt. Men neemt aan dat ze Nederlandse is.” Veel betekenende blik.
“ Iemand met een donkere huid wordt bijna dagelijks gevraagd naar zijn of haar afkomst. Door je huidskleur moet je jezelf continu verantwoorden. Dat geldt ook voor mensen die heel veel tijd en moeite hebben geïnvesteerd in dit land, vanuit de geschiedenis bekeken. Ik haal in mijn ‘Zo doe je dat’ uit naar 3FM. De radio staat voor de blanke kaders waarin wij als maatschappij in worden opgeleid. Waarin wij leren leven. Het gaat niet om discriminatie, maar om educatie. ”
De boodschap
Heb je het gevoel dat de boodschap in je nummer over is gekomen? “Ik heb mij verantwoord overal waar ik op het matje ben geroepen. Ik heb mijn best gedaan om uit te leggen dat je bepaalde dingen niet moet bagatelliseren. Vervolgens luister ik naar de radio en hoor ik Sander van Hoogendoorn een plaat draaien van Kendrick Lamar. Dan denk ik: wow, verandering. Zegt die jongen aan het einde, terwijl hij een popplaat opzet: ‘Zo, Fresku ook weer blij!’ Kijk, dat was nu juist niet mijn bedoeling. Het geeft wel aan dat ze de boodschap blijkbaar begrepen hebben. Alleen de manier waarop ze er mee omgaan… Ach, dat moeten ze ook maar zelf weten.”
Islam
We worden onderbroken door zijn tourmanager. Nog één vraag krijg ik te horen.
Je hebt je bekeerd tot de Islam. In een interview stel je dat dit geloof je meer structuur geeft. Maar er moet toch wel iets meer inzitten dan alleen dat? “Natuurlijk zit er veel meer in dan dat. Ik ben zelf christelijk opgevoed. Het Christendom en de Bijbel maakten me verward. Zo vertelde mijn vader me over Adam en Eva en dat het verhaal bewijst waarom de vrouw afhankelijk is van de man. Mijn moeder vertelde hetzelfde verhaal, alleen dan met uitgangspunt waarom de man de vrouw nodig heeft. Een ander voorbeeld is het idee dat iedere keer dat je zondigt er een spijker door de hand van Jezus wordt geslagen. Dat is zo’n luguber idee.”
Hij haalt zijn schouders op met een blik van onbegrip. “ Het kruis op zichzelf al. Dat is een martelwerktuig waaraan zoveel mensen geleden hebben en dan pik je één persoon eruit en hij wordt samen met dat kruis een symbool voor je religie. Dat zie ik als respectloos tegenover al die andere mensen die eraan gestorven zijn. De Islam is simpeler en duidelijker, vind ikzelf. Ik kan me er beter in vinden. Als ik vergiffenis wil, bijvoorbeeld, dan betuig ik spijt. Dat is een fijner idee voor me.”
“Het Christendom en de Bijbel maakten me verward.”
Balans
Ben je praktiserend moslim? “Soms wel en soms niet. Je hebt twee soorten mensen. De een heeft het nodig om vast te houden. De ander heeft behoefte aan loslaten. Deze twee typen zitten in ieder mens en dus ook in mij. Soms houd ik vast en bid ik veel. Soms laat ik los. Dan drink ik ook gewoon een biertje. Het is altijd zoeken naar de balans.”
We nemen afscheid. Nog snel een foto in het decoratieatelier van Simplon en Roy moet weer richting het Zuiden. De zaal gaat hij niet meer in. “Even een theetje drinken en tot rust komen. Laten we eerst even die foto nemen.” Terwijl onze fotografe Asmaya hem vastlegt, trekken wij ons terug. Mijn hoofd is lichtelijk aan het tollen. Het is niet dat je dagelijks met een bijna volstrekt onbekende zo’n oprecht en uitgesproken gesprek hebt. Fresku, misschien is hij toch wel brutaal. In zijn eerlijkheid dan. Fijn.
Foto’s: Asmaya Kal
