Van aardappelboerzoon en horecabaas tot kluskoning en lichtkunstenaar. Kay Swart is een wervelwind aan creativiteit die enkel in mogelijkheden denkt.
Geef hem een melkfles met rotte melk en een gebruikte elektriciteitsbuis en hij ziet een lamp. Twee golfplaten en een plank steigerhout zijn al snel omgetoverd tot een kast. “Mensen die zeggen dat iets niet kan, daar moet je niet naar luisteren. Alles kan.”
Haar in een knotje, goed getrimde baard en boordevol verassingen. Kay is een rasechte ondernemer met een kunstenaarshart. Naast zijn werk als mede-eigenaar van de Stadsherberg in Franeker werkte hij afgelopen drie jaar elk vrij moment aan zijn soms delicate en soms monsterachtige projecten.
Begin 2015 maakte hij definitief de overstap naar de creatieve sector als fulltime designer. “Zeventien jaar horeca was wel genoeg”, zegt hij op de hem typerende en zelfverzekerde toon gevolgd door een veel betekenend knikje. “Het was tijd voor wat anders.”
“Alles kan.”
In de ogen van veel mensen is dit een gewaagde stap. Niet voor Kay. Naar mijn mening heeft hij met meerdere succesvol afgeronde opdrachten en een groeiende belangstelling voor zijn lampen in drie maanden meer succes geboekt dan een gemiddelde creatieveling in een jaar.
Hiermee is hij de idealegesprekspartner voor een lesje in ondernemerschap en creatief denken. In zijn werkplaats aan de Gorechtkade spreken we over handelsgeest, creatieve processen, wonderelfen en werken met ADHD.
Creativiteit
“Hier begon het allemaal mee”, Kay wijst naar een elegante lamp gemaakt van een buis en een snaredrum. “Ik wilde een hobby, iets wat me kon blijven boeien en niet te veel geld kost.” In de opbergschuur van de Stadsherberg in Franeker vond hij een partij oude, roestige lampen.
“Verschrikkelijke dingen van messing, vies kleurtje ook.” Hij wijst naar de muur van zijn werkplaats waaraan ventilatorroosters, drumvellen en allerlei triviale onderdelen hangen. “Die grote S-achtige staven daar. Zo’n kleurtje.”
“Zeventien jaar horeca was wel genoeg.”
Als een soort van wetenschapper beweegt Kay zich door zijn atelier. Een plek waar ondanks het vele materiaal en gereedschappen een bepaalde rust heerst. Overal zijn magneten waaraan kleine schroefjes, inbussleuteltjes en moeren klemmen.
Aan het plafond hangt een emmer-ventilator-lamp. Een prototype wordt me verteld. Kay pakt een potje. “Component B”, zegt hij met een klein lachje en begint een ode aan het product.
Best of both worlds
Samen met zijn wonderelf en onderbuurman Jasper Bodewes, die hem bijstaat en mee klust aan diverse projecten, kan Kay uren vertellen over verschillende soorten materialen. Hoe ze op elkaar reageren, hoe ze werken en hoe hij ze per toeval in een container heeft gevonden. Vaak eindigt het verhaal met een theatrale presentatie van een lamp.
“Ik wilde een hobby, iets wat me kon blijven boeien en niet te veel geld kost.”
Midden in zijn masterclass over component B onderbreek ik hem. Er zijn een aantal brandende vragen die ik hem al tijden wil stellen. Kunstenaars staan bekend als slechte ondernemers. Mensen die leven voor de creatie en niet stilstaan bij marktwerking.
Als zoon van een kunstenaar heb ik dit van dichtbij meegemaakt en ben ik altijd gefascineerd wanneer beide werelden in een persoon samenkomen. Bij Kay is dit het geval. Hij kan een willekeurige verfwinkel uitlopen met niet alleen een potje materiaal, maar ook een toezegging van de eigenaar om zijn vitrine te gebruiken voor het exposeren van zijn lampen.
“Wel geverfd met zijn eigen verf natuurlijk.” Tevreden lach en een knipoog, want bij Kay is elk product uniek en op maat gemaakt voor de opdrachtgever en zijn omgeving.
Basis
Is ondernemerschap een principe dat je kunt leren? Of is het juist een talent? Kay haalt zijn hand door zijn baard. “Ondernemerschap is denken vanuit schaarste. Dingen op andere wijze benaderen. Wanneer je weinig geld hebt, wordt je fantasie geprikkeld. Een statafel bijvoorbeeld. Zo’n hoge.”
Hij maakt een leun gebaar. “Dat is een duur ding. Een leeg olievat van twee tientjes met een netjes afgetimmerd blad van steigerhout, gratis uit een container, is een tafel en vuilnisbak in één.”Hij haalt zijn schouders op. “Minder kosten, meer functionaliteit en meer awesomeness.”
“Ondernemerschap is denken vanuit schaarste.”
Zie mogelijkheden en leer ze benutten is het advies. “En hou het simpel. Dan kan er niet zo heel veel mis gaan,” stelt Kay, terwijl hij behendig tussen de talloze bakjes op zijn werkbank naar een schroefje zoekt. Op bepaalde momenten lijkt het alsof hij geen besef heeft waar hij mee bezig is en dan: “Kijk, hier zocht ik naar. Nu even zo en hop, hop, hop. Tadaa!”
Hij draait en buigt wat in zijn handen en een kroonluchter gemaakt van een oude douchekop en een oranje verwarmingsbuis verschijnt uit het niets. Soms lijkt het bijna op goochelen.
Geen excuus, maar een wapen
Uit zijn hyperfocus en continue zoektocht naar het volgende project waar hij aan kan beginnen, blijkt duidelijk zijn ADHD. Het is interessant om te zien hoe deze conditie, die door veel mensen als excuus wordt gebruikt voor regelrechte luiheid, bij Kay juist in zijn voordeel lijkt te werken.
Hij staat nooit stil. Een voortdurende vastberadenheid is te zien in zijn ogen wanneer een idee door zijn gedachten schiet. En het blijft niet bij slechts een idee. In de afgelopen drie maanden heeft hij bijna elke dag minimaal één product afgemaakt. Dat is nog eens goede productie draaien. Hoe doe je dat?
“Hou het simpel.”
“Het is een kwestie van trainen”, knikt hij. “De hele tijd tegen jezelf zeggen: dit wat je nu aan het doen bent moet af! Dan schiet er weer een idee door je hoofd. Nee! Dìt moet eerst af. Het is niet gemakkelijk, maar het kan wel.” Val je wel eens terug in complete chaos? “Tuurlijk, maar dan ga ik weer met één ding aan de gang totdat de focus er weer is. De vaatwasser uitruimen, bijvoorbeeld. ”
Investeren
Wanneer je door zijn werkplaats loopt, valt duidelijk op dat ondanks de enorme diversiteit aan designs alle werken een duidelijke Kay-touch hebben. De meeste dingen zijn gemaakt van gerecycled materiaal. “We hadden het net over slim ondernemen. Nou, een van de belangrijkste dingen is investeren. Of beter gezegd, niet investeren in de verkeerde dingen.”
Hij kijkt me recht aan. “Materiaal is duur, toch?” Ja. “Nee, niet dus. Alles wat ik hier heb komt uit ijzerbakken, grofvuil containers en bouwputten. Dit zou anders gewoon weggegooid zijn en toch kost het nieuw allemaal een fortuin. Weet je wat het mooie is? Het is vaak bijna nieuw.”
“Investeer slim, onderneem slim en think out of the box.”
Hij vist een kraan ergens vanuit een bak. “Zie je dit? Vette kraan toch?” Ja, ga je er een lamp van maken? “Nee, ben je gek! Dit ding is 1200 euro waard.” Stilte. “Dat heb ik er natuurlijk niet voor betaald.” Hij wijst naar de bak waar de kraan vandaan komt.
“Veiling, vijftig euro voor de hele bak.” Kay bekijkt de kraan met bewondering. “Mooi ding, hoor. Keramische binnenkant en je hebt er een speciaal plaatje voor nodig om het te bevestigen. Maar dit is dus slim investeren, dat is wat ik wilde zeggen.”
Drie gouden tips
1. Houd het simpel. “Als de basis ontbreekt dan kun je nog zo je best doen, maar dan zal het project niet slagen. Hou het makkelijk en indien je het echt wilt, bouw het later uit. ”
2. Don’t lose money. “Investeer slim, onderneem slim en think out of the box. Des te minder middelen je hebt, des te creatiever je moet werken.”
3. Alles kan. “Luister niet naar mensen die bij voorbaat al zeggen dat iets niet kan. Het kan meestal namelijk wel.”
Meer weten over Kay? Bekijk zijn portfolio en meer op www.kayswart.nl!
Foto’s door: Jasper Bolderdijk
